Botijo czyli starożytny sposób na to jak mieć zawsze zimną wodę nie mając w pobliżu lodówki

Z uwagi na to, iż lato rozpoczęło się na dobre, porozmawiajmy o botijo. Jest to przedmiot typowy dla kultury hiszpańskiej, można spotkać go zarówno w Kastylii, Aragonii jak i w południowej części Półwyspu (Ekstremadura, La Mancha, hiszpański Lewant, Andaluzja), w północnych rejonach, charakteryzujących się większą wilgotnością oraz na hiszpańskich Wyspach.

Botijo, także znany jako búcaro na znacznej części Hiszpanii południowej, jest pojemnikiem z wypalanego porowatego Botijo, na południu Hiszpanii znane także jako búcaro, jest swojego rodzaju dzbankiem z wypalanej porowatej gliny. Jego konstrukcja pozwala na schłodzenie przechowywanej w nim wody oraz na picie jej bez potrzeby przelewania do innego naczynia. W garncarstwie definiowany jest jako dzbanek o sferycznym kształcie, z uchwytem w górnej części, z dwoma lub więcej otworami. Ogólnie rzecz biorąc, najszerszy otwór nosi nazwę boca, służy on do napełniania. Najmniejszy otwór nazywa się pitorro, z niego wypływa strumień płynu, pozwalający na konsumpcję zawartości.

Botijo używane jest często w rolnictwie i na budowach, gdyż dzięki niemu można zagwarantować chłodną i świeżą wodę w upalne letnie dni, bez potrzeby posiadania lodówki. 

Pochodzenie botijo

Nie wiemy, kiedy dokładnie wynaleziono botijo. Historia tego naczynia, podobnie jak wielu innych produktów garncarskich, liczy tysiące lat. Korzenie botijo sięgają z całą pewnością Mezopotamii, gdzie ponad 5500 lat temu opanowano pierwsze techniki wypalania gliny. Z biegiem czasu produkcja botijo stało się znane również poza Mezopotamią. 

Najstarszy egzemplarz botijo w Hiszpanii należy do kultury archaicznej, został odnaleziony na terytorium nekropolii Najstarszy znaleziony w Hiszpanii egzemplarz botijo należy do kultury archaicznej. Odkryto go na obszarze nekropolii Puntarrón Chico (Beniaján), niedaleko stolicy Regionu Murcja. Można oglądać go w tamtejszym Muzeum Archeologicznym. Jest ważnym przykładem historii ceramiki z uwagi na wiek (szacowany na ponad 3500 lat) oraz formę wykonania – składa się tylko z jednej części. Ma jeden otwór o średnicy 2 cm, uchwyt w górnej części a jego wymiary to 11 cm na 9,5 cm.

„Mechanizm botijo” chłodzący wodę

W celu schłodzenia wody botijo wykorzystuje system opierający się na parowaniu. Dzięki porowatej glinie (1) kropelki wody skraplając się (2) przedostają się na zewnątrz naczynia, pokrywając jego powierzchnię. Te krople, znalazłwszy się w cieplejszym i bardziej suchym otoczeniu parują (4), zamieniając ciepło panujące we wnętrzu naczynia (3) w energię. W ten sposób wewnętrzna temperatura naczynia zmniejsza się i woda pozostaje zimna. 

Stopień schłodzenia zależy od ilości wody w botijo oraz warunków otoczenia. Ten proces termiczny spełnia podobną rolę jak pocenie się ludzkiego ciała, który służy zmniejszeniu jego temperatury. 

Wzory „tajemniczych” właściwości botijo pozwalających na chłodzenie wody

Wbrew temu co można by sądzić, badania dotyczące „mechanizmu botijo” są stosunkowo nowe, pochodzą z 1990 roku. Gabriel Pinto i José Ignacio Zubizarreta – dwóch profesorów ze Szkoły Inżynierii Przemysłowej Politechniki Madryckiej (UPM) – postanowiło znaleźć matematyczne rozwiązanie tego fenomenu. Rezultatem wspólnych badań są dwa równania matematyczne, opisujące „tajemnicze” właściwości botijo. Zaawansowanie równań pokazuje złożoność procesu schładzania. 

Aby bliżej poznać niezwykłe chłodzące właściwości botijo, zwróćmy uwagę na jeden z eksperymentów profesora Gabriela Pinto, który wykazał, iż botijo z 3,161 kg wody znajdujący się w środku pieca o temperaturze 39º i 42% wilgotności doprowadził do schłodzenia wody o 15º w ciągu 7 godzin. Magia? Nie, nauka…

Pełny opis badań przeprowadzonych przez Gabriela Pinto i José Ignacio Zubizarreta został opublikowany w 1995 roku w formie artykułu w amerykańskim piśmie Chemical Engineering Education, zajmującym się nauczaniem inżynierii chemicznej.

Tak naprawdę skomplikowane jest picie z botijo bez polania sobie twarzy lub ubrania, jednakże dzięki odrobinie praktyki i wytrwałości można się tego ostatecznie nauczyć… wiem to z własnego doświadczenia…

BOOTIJO – Tradycyjne gliniane botijos ulepione ręcznie w Hiszpanii

Autor pierwszego zdjęcia w poście Bootijo.com